Του Γιώργου Κακούρη
Οι φημολογίες για εξαγορά του ενός ή του άλλου ΜΜΕ από κάποιον επιχειρηματία με πολιτικές ή άλλες βλέψεις, με σχέσεις με κόμματα ή με μέλη της τάξης που άρχει, με όνειρα και σχεδιασμούς να προσθέσει μια τράπεζα ή μια ποδοσφαιρική ομάδα στο πορτφόλιο επενδύσεών του είναι μια αφήγηση που επαναλαμβάνεται κατά τακτά χρονικά διαστήματα στην Κύπρο. Tale as old as time.
Αυτό ισχύει και για τις τελευταίες φήμες στον δημοσιογραφικό μικρόκοσμο που έσπευσαν να επιβεβαιώσουν ανώνυμοι, επώνυμοι και χριστεπώνυμοι λογαριασμοί στο Twitter, εξειδικευμένοι στις παραπολιτικές ειδήσεις και σχολιασμό, και έδωσαν αφορμή σε συγκεκριμένο πολιτικό να αναπτύξει τα δικά του σενάρια. Οι ισχυρισμοί του πολιτικού ελέγχονται (δεν θα τον κατονομάσω γιατί αποζητά την προσοχή όπως οι καταστηματάρχες της Μακαρίου καυσαέριο και αυτοκίνητα καβαλητζιεμένα στους πεζόδρομους, και γιατί η στήλη δεν έχει γραφτεί για αυτόν αλλά για τα ΜΜΕ). Όμως, οι ισχυρισμοί έγιναν εύκολα μέρος του δημόσιου διάλογου λόγω της βαθιά εδραιωμένης υποψίας των πολιτών για τη διαπλοκή στα ΜΜΕ, και την όρεξη του φιλοθεάμονος κοινού για ακόμα ένα θέαμα πριν περάσει στο επόμενο.
Η Κύπρος είναι μικρή, και πέρα από τις θεωρίες συνωμοσίας, οι πλείστοι ξέρουν ποιος έχει τι και για ποιον σκοπό, ή αν δεν γνωρίζει μπορεί να μάθει σχετικά εύκολα. Αν και εφόσον προχωρήσουμε με τις κατάλληλες νομοθεσίες για τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας, θα γίνει ακόμα ευκολότερο. Το πρόβλημα είναι πως η εις βάθος ενασχόληση των πολιτών με αυτά και άλλα θέματα δεν είναι κάτι που ενθαρρύνει διαχρονικά η τάξη που άρχει μέσω της εκπαίδευσης. Και, αν και για να είμαστε δίκαιοι, μάλλον λίγοι κρατικοί αξιωματούχοι και πολιτικοί προκρίνουν κακόβουλα τον έλεγχο των ΜΜΕ από την εξουσία, σίγουρα στην πράξη δεν έχουν κίνητρο να διασφαλίσουν πως τα ΜΜΕ θα παραμείνουν βιώσιμες, σωστά στελεχωμένες και με προοπτική επιχειρήσεις που να μπορούν να παίζουν τον ρόλο τους για την υγεία της δημοκρατίας χωρίς να πέφτουν στην ανάγκη καλοθελητών και κακοθελητών.
Τα πρόσφατα επιβεβαιωμένα και θρυλούμενα περιστατικά αγοράς ΜΜΕ από επιχειρηματίες με μεγάλες εταιρείες χρηματοπιστωτικής τεχνολογίας, μπορούν να θεωρηθούν η επόμενη εξέλιξη της τάσης ο κόσμος των επιχειρήσεων να ψάχνει πρόσβαση και επιρροή στην πολιτική. Τα λεφτά αυτά κάποτε μπορούσαν να έρχονται από τράπεζες, κάποτε από τις κατασκευές, κάποτε από το πλέγμα συμφερόντων δικηγόρων και λογιστών που λυμαίνεται τις έδρες της Βουλής και έχει καθιερώσει τους κλάδους τους στο φαντασιακό των Κυπρίων ως αυτούς που δικαιούνται και ξέρουν να ασκούν πολιτική σε ένα κλειστό κλαμπ.
Είναι εύκολος πειρασμός το αφήγημα πως ήρθε η σειρά των χρηματοπιστωτικών και της τεχνολογίας, τώρα που η τεχνητή νοημοσύνη τους δίνει νέα εργαλεία να βρεθούν στο κέντρο της οικονομίας. Υπάρχει όμως και μια άλλη ερμηνεία. Μήπως αυτές οι επιχειρήσεις βλέπουν στα ΜΜΕ (τηλεοπτικά, ραδιοφωνικά, ακόμα και τα έντυπα και την παρουσία τους στο διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) ως τομέα με προοπτικές ανάπτυξης στο νέο περιβάλλον; Ίσως αυτή να είναι μια υπεραισιόδοξη οπτική. Το ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει τη ζωή των δημοσιογράφων ευκολότερη, δεν σημαίνει πως δεν θα καταλήξει απαραίτητα να τους αντικαθιστά για να εξοικονομήσουν χρήματα οι επιχειρήσεις. Ίσως να συνεχίσουμε να περιπλανιόμαστε στον πλανήτη - έρημο του κυπριακού τομέα των ΜΜΕ, ψάχνοντας για το οικονομικό spice που θα επιτρέψει στην ενημέρωση να παίξει τον ρόλο της. Μάλλον δεν θα επιστρέψουμε εύκολα στην εποχή του μεσογειακού μοντέλου όπου ισχυροί άντρες από τον… Όλυμπο ανέβαζαν και κατέβαζαν προέδρους και βουλευτές, ή έλεγχαν ποιος θα έχει ή όχι προβολή στα κανάλια τους. Όμως κανένας επιχειρηματίας δεν θα κατεβεί μεσσιανικά ως ο Muad’Dib που θα λύσει όλα τα προβλήματα και θα αλώσει τον τομέα. Άλλωστε θα το θέλαμε;
Η πρόκληση θα παραμείνει στην καρδιά της δύσκολης σχέσης μεταξύ δημοσιογραφίας και εμπορίου, αυτού που γράφει και αυτού που πληρώνει, αυτού που διερευνά και εκφράζει απόψεις και αυτού που παρέχει τις δομές ώστε αυτό να γίνει.
Και είναι η ανάγκη ο ιδιοκτήτης να αντιλαμβάνεται πως δεν έχει στα χέρια της, ή του, μόνο επιχειρήσεις ή εργαλεία επιρροής, αλλά οργανισμούς που πρέπει να αποτελούν χώρους αξιοπρεπούς εργασίας, ανέλιξης, προοπτικής, έτοιμοι να δυσαρεστήσουν για το κοινό καλό. Που δεν θα δένουν δημοσιογράφους στη ροή για εξόρυξη κλικ, αλλά θα αναζητούν νέους τρόπους να μιλήσουν για την ουσία στους πολίτες.
Υγ.: Εδώ και χρόνια είχα τις ευκαιρίες και την ελευθερία της άποψης, και ήμουν τυχερός που συνεργάστηκα με ανθρώπους που καταλαβαίνουν όλα τα πιο πάνω. Αν αυτή είναι η τελευταία μου στήλη προς το παρόν, καθώς ετοιμάζομαι να δοκιμάσω κάτι νέο, δεν είναι λόγω της ποιότητας των ανθρώπων στα ΜΜΕ που αφήνω. Στο επανιδείν.
* So long and thanks for all the fish.
