Καποδίστριας, πολυσυντάξεις και η απαξίωση της πολιτικής

Σ την αθηναϊκή δημοκρατία του Περικλή, η συμμετοχή στα κοινά θεωρείτο ηθική και πολιτική υποχρέωση. Όσοι δεν συμμετείχαν, και ιδιώτευαν τρόπον τινά, θεωρούνται «ιδιώτες», λέξη η οποία εικάζεται ότι έφερε απαξιωτική σημασία, εξού και ως πιθανή απόρροια οι αγγλικές λέξεις «idiot/idiocy» (=ηλίθιος/ηλιθιότητα) σήμερα. Σε κάθε περίπτωση, στον Επιτάφιο του Περικλή, όπως τον παρουσιάζει ο Θουκυδίδης (2.40), ο Περικλής ονομάζει τον μη συμμετέχοντα στα κοινά «αχρείον». Η συμμετοχή στα κοινά ήταν υποχρέωση για τουλάχιστον δύο λόγους. Πρώτον, αν δεν συμμετείχες, δεν σε ενδιέφερε η πορεία της εξέλιξης της πόλης, κάτι που προδίδει αδιαφορία για την πατρίδα. Δεύτερον, αν δεν συμμετείχες, όπως προειδοποιεί ο Πλάτων (Πολιτεία 347c ), θα διέτρεχες τον κίνδυνο να υποστείς τη «μεγίστη» τιμωρία να εξουσιαστείς από κάποιον «πονηρότερο» σου («της δε ζημίας μεγίστη το υπό πονηροτέρου άρχεσθαι»). Συνεπώς, η συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα ήταν υποχρέωση για οποιονδήποτε νουνεχή Αθηναίο πολίτη που ενδιαφερόταν για το κοινό καλό.

Η συμμετοχή ήταν υποχρέωση, το τονίζω ξανά, για το κοινό καλό και όχι για ιδιοτελείς λόγους (ή τουλάχιστον έπρεπε να είναι). Αυτή είναι και δεσμευτική αρχή ενάσκησης πολιτικής δράσης. Ο Πέπε Μουχίκα, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα, υπήρξε πρόεδρος της Ουρουγουάης, περίφημος για τον ολιγαρκή τρόπο ζωής του και το αφιλοχρήματο του χαρακτήρα του. Ζούσε λιτά σε ένα αγρόκτημα και δεν επεδίωξε ιδιαίτερες τιμές, δόξες και, όπως συχνά συμβαίνει στην πολιτική, άκοπο χρήμα. Όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης (2.65.8), περιγράφοντας τον Περικλή, υπήρξε «αδωρότατος». Σε αυτό προσομοιάζει με τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια και τον μεταγενέστερο πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα, τον μαύρο καβαλάρη των Βαλκανικών Πολέμων. Ο Καποδίστριας αρνήθηκε τον μισθό του κυβερνήτη και ο Πλαστήρας πέθανε στην ψάθα, αρνούμενος να χρεώσει το ελληνικό δημόσιο ακόμη και την εγκατάσταση τηλεφώνου (!). Σε ομιλία του προς την Δ΄ Εθνοσυνέλευση ο Καποδίστριας, ο οποίος είχε εκ μητρός κυπριακή καταγωγή, είπε: «…εφ’ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν». Οι συγκρίσεις με την κυπριακή πολιτική σκηνή μόνο θλίψη (ενδεχομένως και κλαυσίγελο) μπορεί να προκαλέσουν. Εις γην εναλίαν Κύπρον, υφίσταται ακόμη και μετά από μακράν πολιτική συζήτηση, το φαινόμενο των πολυσυντάξεων. Δηλαδή κρατικοί αξιωματούχοι επιτρέπεται νομικά (αλλά μάλλον όχι ηθικά) να παίρνουν πολλαπλές συντάξεις για τη συνεισφορά τους στην κυπριακή πολιτεία, οι οποίες μπορεί να αθροίζονται σε πολλές χιλιάδες ευρώ τον μήνα.

Το κυπριακό πολιτικό κατεστημένο, αφού έχει συζητήσει με τις συνήθεις παλινωδίες και φωνασκίες, το πώς μπορεί με συνταγματικό τρόπο (οι συντάξεις θεωρούνται προσωπική ιδιοκτησία) να επιλύσει το συγκεκριμένο θέμα, φαίνεται να έχει παραπέμψει το θέμα στις ελληνικές καλένδες. Δεν φαίνεται να βρίσκεται μια κάποια έντιμη λύση και το θέμα έχει καταχωνιαστεί ελέω νομικισμών, μικροπολιτικής και διαφωνιών. Παρά τις υποσχέσεις διαφόρων κομμάτων και πολιτικών παραγόντων, οι πολυσυντάξεις παραμένουν ως έχουν. Δεν θα παραθέσω (προφανείς) λόγους γιατί είναι άδικη πρακτική και γιατί αποτελούν προσβολή για τον Κύπριο φορολογούμενο πολίτη, αλλά θα υπογραμμίσω το φαιδρό της υπόθεσης. Κάποιοι λαμβάνουν πολυσυντάξεις (νομίζω 98 πρόσωπα) πολλών χιλιάδων και δεν μπορεί απλώς να ληφθεί μια έννομη πολιτική απόφαση από τους καθ’ ύλην αρμοδίους να κρατήσουν μόνο την υψηλότερη σύνταξη. Τραγελαφικό. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το πολιτικό σύστημα, είτε δεν θέλει, είτε δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την πρακτική των πολυσυντάξεων. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι δεν μπορεί το πολιτικό σύστημα (κόμματα, Βουλή, Νομική Υπηρεσία) να βρει μια κάποια νομική και πολιτική λύση. Δεν είναι δα και το Κυπριακό. Άρα, η εύλογη υποψία είναι ότι μάλλον δεν θέλουν για καθαρά ιδιοτελείς λόγους. Κάποιοι ήδη λαμβάνουν πολυσυντάξεις και άλλοι προσβλέπουν ίσως σε αυτές (βουλευτές, μέλη κομμάτων κ.λπ.). Είναι αυτήν τη μικρόψυχη ιδιοτέλεια στην πολιτική δράση που αντιλαμβάνεται ο μέσος πολίτης και απαξιώνει την κυπριακή πολιτική σκηνή και δυστυχώς, με αίσθημα απογοήτευσης και απέχθειας, και την πολιτική συμμετοχή.

Ο κ. Χρίστος Κυριάκου είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου.